Słownik

A

Ablacja

Oddzielenie lub usunięcie. Ablacja zmian endometrialnych w obrębie jamy brzusznej.

Aborcja (ronienie)

  1. aborcja spontaniczna: samoistne poronienie podczas pierwszych 20 tygodni ciąży.
  2. aborcja nawykowa: kiedy dochodzi do trzech lub więcej poronień.
  3. aborcja niekompletna: aborcja, po której w macicy zalega część tkanek.
  4. aborcja indukowana (wywoływana): procedura mająca na celu zakończenie ciąży zanim płód może sam przetrwać.
  5. zagrożenie ronieniem: plamienie lub krwawienie we wczesnym stadium ciąży, które może przejść w aborcję spontaniczną.

Aborcja eugeniczna 

Działanie mające na celu usuniecie nienarodzonego dziecka, u którego stwierdzono anomalie rozwojowe, np. nieuleczalną chorobę.

ACTH (Adrenal Corticotropic Hormone)

Hormon produkowany przez przysadkę mózgową stymulujący gruczoły nadnerczy. Wysoki poziom we krwi może powodować niepłodność.

Adenomyosis

Penetracja i rozrost tkanki endometrium do środkowej, mięśniowej warstwy ściany macicy (myometrium) nazywane jest adenomyoza (adenomyosis) lub wewnętrzną endometriozą.

Aglutynacja

Zlepianie się drobnych elementów razem. Plemniki mogą aglutynować z powodu infekcji, stanu zapalnego lub obecności przeciwciał.

AID (Artificial Insemination Donor)

Inseminacja nasieniem dawcy.

AIH (Artificial Insemination Homologous/Husband)

Inseminacja nasieniem partnera.

Akrosom

Cześć główki plemnika zawierająca enzymy, które pozwalają na penetrację otoczki komórki jajowej i w konsekwencji jej zapłodnienie.

Androgeny

Męskie hormony płciowe takie jak testosteron czy DHEAS (Dehydroepiandrosterone Sulfate).

Androgeny Nadnercza

Hormony męskie produkowane przez gruczoł nadnercza, które obecne w nadmiarze mogą prowadzić do problemów z płodnoscią zarówno u meżczyzn jak i u kobiet. Nadmiar androgenów u kobiet może prowadzić do wytworzenia się męskich drugorzędnych cech płciowych i zahamowanie produkcji LH i FSH przez przysadkę mózgową. Podniesiony poziom androgenów może występować u kobiet z policystycznymi jajnikami albo z guzem w przysadce mózgowej, nadnerczu lub jajniku. Może być także powiązany z nadmiernym poziomem prolaktyny.

Androlog

Lekarz zajmujący się zagadnieniami męskiej płodności.

Aneuploidyzm

Posiadanie prawidłowej liczby chromosomów.

Anovulation

Brak owulacji (jajeczkowania).

Antygen

Substancja powodująca produkcję przeciwciał (antybody).

AOA, AVA (Antiovarian Antibodies)

Przeciwciała Przeciwjajnikowe. Skierowane są przeciwko ważnym czynnym miejscom w jajniku takim jak np. komórki ziarniste (granulose cells) upośledzając ich funkcje.

APA (Antiphospholipid Antibodies

Przeciwciała Przeciwfosfolipidowe (Antyfosfolipidowe). Przeciwciała, które atakują fosfolipidy. Obecność przeciwfosfolipidów (antyfosfolipidów) może wskazywać na przebiegający proces, którego wynikiem mogą być powtarzające się ronienia (recurrent pregnancy loss). Pod wpływem działania fosfolipidów dzielące się komórki utrzymują spoistość. Jest to konieczne do integracji łożyska płodowego ze ścianą macicy. Filtrują one również składniki pokarmowe z krwi matki do płodu oraz produkty metabolizmu płodu z powrotem poprzez łożysko. Wyróżniamy siedem przeciwciał przeciwfosfolipidowych: anticardiolipin (ACA), phosphoethanolamine, phosphoinositol, phosphatidic acid, phosphoglycerol, phosphoserine, oraz phosphocholine.

ASA (Antisperm Antibodies

Przeciwciała Przeciwplemnikowe. Przeciwciała produkowane są przez system immunologiczny do zwalczania obcych substancji jak np. bakterii. Przeciwciała przeciwplemnikowe przyczepiają się do plemników i unieruchamiają je powodując niezdolność do zapłodnienia. Zarówno mężczyzna jak i kobieta mogą produkować przeciwciała przeciwplemnikowe.

Aspermia

Brak plemników i nasienia.

Assisted Hatching (AH,AZH)

Otwarcie osłonki zarodka. Wykonuje się w celu ułatwienia rozrastającemu się zarodkowi (blastocyście) wydostanie się z otaczającej go osłonki i umożliwienie mu bezpośredniego kontaktu z endometrium macicy. Nie wszystkie zarodki muszą być poddane temu zabiegowi i wskazaniami do AH jest wiek pacjentki, zbyt gruba (ponad przeciętną) osłonka zarodka, wysoki stopień fragmentacji zarodków, brak ciąży w poprzedniej próbie IVF oraz użycie do transferu zarodków uprzednio zamrożonych. Jest to zabieg, który wykonuje się w dużym powiększeniu mikroskopowym przy użyciu mikromanipulatora tuż przed podaniem zarodków do macicy.

Asthenozoospermia

Niska ruchliwość plemników.

ATA (Antithyroid Antibodies)

Przeciwciała Przeciwtarczycowe. Są to przeciwciała, które ingerują w czynności tarczycy, a przez to w normalny metabolizm. Ich obecność może być również wskaźnikiem osłabienia systemu autoimmunologicznego pacjenta.

Azospermia

Brak plemników w ejakulacie.

  1. azoospermia obstrukcyjna: jest wynikiem zablokowania (lub anatomo-patologicznego braku ciągłości) reprodukcyjnych przewodów wyprowadzających plemniki z jądra (nasieniowody, najądrza, kanaliki nasienne). Produkcja plemników może być zachowana (co można stwierdzić poprzez biopsję jądra) lecz obstrukcja uniemożliwia przedostanie się plemników do ejakulatu. Najczęstszymi przyczynami azoospermii obstrukcyjnej są: wrodzony brak nasieniowodów lub pewnej ich części, stany pozapalne, operacje przepukliny lub operacyjne przecięcie nasieniowodów w celach antykoncepcyjnych (vasectomy).
  2. azoospermia nieobstrukcyjna: przyczyną jest mocno upośledzona lub nie istniejaca produkcja plemników.

 

B

Badanie nasienia (seminogram)

Jest to ocena koncentracji, ruchliwości, żywotności i budowy morfologicznej plemników oraz ocena płynu nasiennego.

Bank komórek jajowych

Dzięki Bankom komórek jajowych, kobieta która posiada niską rezerwę jajnikową, jest obciążona chorobami genetycznymi, przebyła leczenie nowotworowe, bądź jest po usunięciu jajników, nadal ma możliwość urodzić dziecko. Kobieta, która decyduje się skorzystać z Banku, ma możliwość określenia preferencji dotyczących dawczyni m.in. jej koloru oczu, włosów, sylwetki, wykształcenia, grupy krwi. Każda dawczyni poddawana jest wielu rygorystycznym testom i tylko pozytywne przejście wszystkich badań dopuszcza ją do udziału w programie adopcji. Adopcja oocytów odbywa się anonimowo.

Bank nasienia

Gdy parametry nasienia mężczyzny są słabe, lub wyniki wykazały brak plemników w nasieniu co uniemożliwia posiadanie własnego potomstwa, można skorzystać z Banku nasienia. Pary decydujące się na nasienie dawcy, wypełniają ankietę na temat preferencji dotyczących dawcy m.in. jej koloru oczu, włosów, sylwetki, wykształcenia, grupy krwi tak, aby cechy te były jak najbardziej zbliżone do cech przyszłego ojca. Pełna anonimowość jak i dla biorcy tak i dla dawcy.

Beta HCG

Test ciążowy. Test wykonywany z osocza krwi mający na celu wykrycie bardzo wczesnej ciąży. Test beta hCG zwykle odnosi się do ilosciowego oznakowania poziomu hormonu hCG, lecz czasami wykonuje się go też do stwierdzenia tylko jego obecności (tak/nie).

Biopsja endometrium

Test sprawdzający niewydolność fazy lutealnej lub hyperplazję. Zabieg, w czasie którego pobierany jest z macicy wycinek endometrium do mikroskopowej analizy.

Biopsja jąder lub najądrza

Biopsja jąder to przezskórna punkcja igłowa. Polega na pobraniu z jądra lub najądrzy – specjalnym urządzeniem biopsyjnym – tkanki do badania histopatologicznego dla wykazania obecności lub braku komórek plemnikotwórczych w jądrach. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. U części pacjentów zabieg pozwala na uzyskanie bezpośrednio z jądra lub najądrzy takiej liczby plemników, aby możliwe było przeprowadzenie procedury in vitro. Biopsja jąder to także szansa dla mężczyzn, u których w nasieniu w ogóle nie ma plemników.

Blastocysta

Zarodek, który rozwinął się do dnia piątego po zapłodnieniu. W tym stadium zarodek posiada dwa różne typy komórek oraz jamę blastocysty. Z komórek zewnętrznych – trofektodermy (trophectoderm) rozwinie się łożysko płodu, a z węzła zarodkowego (inner cell mass) powstanie płód. Zdrowa blastocysta powinna wykluć się z osłonki przejrzystej (zona pellucida) pod koniec dnia szóstego. W ciągu następnych 24 godzin powinna ona rozpocząć implantację (zagnieżdżenie się) do endometrium macicy.

Blastomery

Komórki zarodka powstałe z podziału zapłodnionej komórki jajowej.

 

C

Chlamydia

Częsta choroba bakteryjna przenoszona drogą płciową, która może prowadzić do stanów zapalnych w obrębie całej jamy miednicowej.

Chromosomy

Struktury w jądrach komórkowych, które są nośnikami materiału genetycznego (geny, DNA). U ludzi występuje 46 chromosomów, w połowie pochodzących z komórki jajowej i z plemnika.

Chirurgiczne leczenie niepłodności męskiej

W celu poprawy płodności, stosuje się również chirurgiczne metody np. operacje żylaków powrózka nasiennego, operacja stulejki, przepukliny pachwinowej.

Ciąża biochemiczna

Jest to ciąża, przy której hormon hCG jest oznaczony (pozytywny test ciążowy) lecz ciąża przestaje się rozwijać jeszcze przed stwierdzeniem akcji bicia serca płodu metodą USG. Jest to bardzo wczesne poronienie.

Ciąża pozamaciczna (ektopowa)

Zapłodnione jajeczko rozwija się poza macicą, a to stanowi poważne zagrożenie dla twego zdrowia, a nawet życia. Potrzebna jest szybka pomoc. W zależności od miejsca, w którym zagnieździło się zapłodnione jajeczko, wyróżnia się: ciążę jajowodową (to 99 proc. przypadków), gdy dochodzi do implantacji zapłodnionej komórki w jajowodzie, zarodek może się rozwijać w każdej części jajowodu ciążę jajnikową, jeśli jajeczko usadowi się i rozwija w jajniku lub na nim ciążę brzuszną (otrzewnową), kiedy rozwija się ona w jamie otrzewnowej lub na innym narządzie wewnętrznym. Jeżeli jajeczko znajduje się na samym końcu jajowodu, tuż przy strzępkach, i tam połączy się z plemnikiem, może oderwać się i wpaść między pętlę jelita, gdzie będzie się rozwijać ciążę szyjkową, kiedy zapłodnione jajeczko rozwija się poniżej ujścia wewnętrznego macicy, poza jej jamą.

Ciałko żółte

Z pozostałości pękniętego pęcherzyka Graafa wykształca się tzw. ciałko żółte, które produkuje hormon, zwany progesteronem. Pod jego wpływem śluzówka macicy rozrasta się, przygotowując się w ten sposób na przyjęcie dziecka. Progesteron powoduje także zmianę wyglądu śluzu szyjkowego na biały i gęsty oraz podwyższenie podstawowej temperatury ciała. Po owulacji komórka jajowa przemieszcza się wewnątrz jajowodu w kierunku macicy i jest w tym czasie gotowa do zapłodnienia. Żyje ona najwyżej 12 godzin i obumiera, jeśli nie doszło do zapłodnienia. W tym przypadku po kilkunastu dniach czynność ciałka żółtego zanika, poziom hormonów spada i zaczyna się miesiączka, a więc nowy cykl. Faza ciałka żółtego trwa ok. 12-16 dni i jej długość podlega bardzo małym wahaniom u określonej kobiety.

Cytologia

Pozwala na ocenę mikroskopijną komórek nabłonka pokrywającego część szyjki macicy pod względem stopnia zagrożenia rozwoju nowotworu.

 

D

Dawca nasienia

Mężczyzna przekazujący swoje nasienie do użycia go do inseminacji (AID) lub do zabiegu in vitro.

Dawczyni komórek jajowych

Kobieta, która przekazuje swoje komórki jajowe innej kobiecie.

Diagnostyka preimplantacyjna 

diagnostyka pod kątem stwierdzenia wad genetycznych, przeprowadzana w ramach procedur zapłodnienia pozaustrojowego w okresie przed implantacją embrionu do macicy.

 

E

Ejakulacja (wytrysk)

Akt oddania nasienia.

Ejakulat

Płynna substancja zwykle zawierająca plemniki oraz plazmę oddawane podczas wytrysku nasienia.

Elektroejakulacja

Kontrolowana, elektryczna stymulacja mająca na celu wywołanie ejakulacji u mężczyzny z uszkodzonym nerwem, który kontroluje wytrysk nasienia.

Embriolog

Naukowiec lub klinicysta zajmujący się rozwojem zarodków.

Embrion (Zarodek)

Istota ludzka w najwcześniejszej fazie rozwoju; okres zarodkowy trwa od momentu powstania zygoty do około 8 tygodnia życia.

Endokrynologia

Nauka o wydzielaniu wewnętrznym, gruczołach dokrewnych wytwarzających hormony, działaniu i naturze hormonów a także, o zaburzeniach wynikających z nadmiaru lub niedoboru hormonów w organizmie.

Endometrioma

Cysta jajnikowa wypełniona tkanką endometrium i krwią. Występuje wtedy gdy endometrioza atakuje jajnik.

Endometrioza

Gruczolistość i wędrująca śluzówka macicy oznaczają to samo schorzenie. U niektórych kobiet zdarza się, iż część komórek endometrium wraz z krwią miesiączkową trafia „przez pomyłkę” do jajowodów i wydostaje się nimi do jamy brzusznej. Stąd docierają np. do otrzewnej, jajników, jajowody, więzadła podtrzymujące miednicę, jelit, ścian pęcherza i zakotwiczają się na dobre. Nierzadko wszczepy lokalizowane są w bliznach po cesarskim cięciu, na jelitach, w pochwie, czy na szyjce macicy. Takie wszczepianie się komórek błony śluzowej macicy do innych narządów nazywa się właśnie endometriozą, wędrującą, śluzówką macicy lub gruczolistością. To powinno cię zaniepokoić Objawy endometriozy mogą być podobne do objawów innych schorzeń ginekologicznych. O tym, że jest to jednak gruczolistość, mogą świadczyć m.in.: bolesne miesiączki obfite, a także zbyt długie krwawienia menstruacyjne bolesne stosunki kłopoty z zajściem w ciążę bóle, a czasem plamienie okołomiesiączkowe czasem ślady krwi w moczu lub kale, gdy endometrium wszczepi się w pęcherz lub odbytnicę.

Endometrium

Jest łacińską nazwą śluzówki macicy, która wyścieła macicę od środka. Przy regularnym cyklu miesiączkowym przez 3 tygodnie narasta ona w jamie macicy po to, by pod wpływem hormonów złuszczać się w czasie miesiączki.

Estradiol (E2)

Główny estrogen produkowany przez jajniki. Odpowiedzialny jest za formowanie się żeńskich drugorzędnych cech płciowych. Podtrzymuje wzrost pęcherzyków i rozwój endometrium. W środkowej fazie cyklu wysoki jego poziom powoduje wyrzut LH z przysadki mózgowej. Jest to niezbędne do wywołania owulacji czyli uwolnienia się komórki jajowej z pęcherzyka.

Estrogeny

Żeńskie hormony płciowe. Są odpowiedzialne za rozwój żeńskich drugorzędnych cech płciowych takich jak piersi, zaokrąglenie bioder czy wzrost włosów łonowych. Razem z progesteronem (następnym żeńskim hormonem płciowym) produkowanym przez jajniki, estrogeny regulują zmiany występujące w czasie każdego cyklu miesięcznego i przygotowują macicę do ciąży.

 

F

Farmakologiczne leczenie niepłodności męskiej

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki po których można zaobserwować poprawę jakości nasienia, co ma bezpośrednie przełożenie na płodność mężczyzny. Do takich leków zaliczamy np. hormony tarczycy, sterydy, ketonal, diklofenak, antyestrogeny, testosteron, mikroelementy.

Faza lutealna

Poowulacyjna faza cyklu, w czasie której ciałko żółte produkuje progesteron powodujący pogrubienie endometrium macicy sprzyjające implantacji i wzrostowi zarodka.

Faza pęcherzykowa

Przedowulacyjna faza cyklu płciowego, w czasie której pęcherzyk wzrasta, a wysoki poziom estrogenów powoduje szybkie namnożenie się komórek endometrium.

FET (Frozen Embryo Transfer)

transfer mrożonych zarodków po ich uprzednim rozmrożeniu.

Fibroid

Włókniak, mięśniak.

Fimbria

palcowate wypustki zakończenia jajowodu znajdujące się w pobliżu jajnika. Stymulowane przez płyn pęcherzykowy (uwolniony podczas owulacji) oplatają one jajnik i wychwytują komórkę jajową kierując ją do światła jajowodu.

FSH

Hormon przysadki mózgowej, który stymuluje produkcję plemników w jądrach oraz rozwój pęcherzyków w jajnikach. Podniesiony poziom FSH wskazuje na niedomogę w produkcji gamet (plemniki, komórki jajowe).

 

G

Gameta

Komórka płciowa żeńska )komórka jajowa) lub męska (plemnik); w wyniku połączenia gamet różnej płci powstaje zygota.

GIFT (Gamete Intrafallopian Transfer)

technika wspomaganego rozrodu, która może być zastosowana zamiast zapłodnienia pozaustrojowego (IVF) u kobiet posiadających drożny co najmniej jeden jajowód. Po pobraniu komórek jajowych mieszane są one z nasieniem partnera i podawane metodą laparoskopową do jajowodu. Zapłodnienie następuje w jajowodzie (in vivo).

GnRH (Gonadotropin Releasing Hormone)

hormon, który kontroluje produkcję i wydzielanie gonadotropin.

Gonadotropiny

hormony kontrolujące funkcje reprodukcyjne: Follicle Stimulating Hormone (FSH) i Luteinizing Hormone (LH).

Gonady

gruczoły produkujące komórki rozrodcze oraz hormony płciowe: jądra wytwarzające plemniki i testosteron oraz jajniki produkujące komórki jajowe i estrogen.

 

H

Haploid

pojedynczy zestaw chromosomów (połowa z całego zestawu materiału genetycznego) obecnych w komórce jajowej i plemniku (u człowieka 23 chromosomy).

HCG

hormon produkowany we wczesnej ciąży, który daje sygnał do produkcji progesteronu przez ciałko żółte. Podawany jako iniekcja wywołuje owulację przy stymulacji jajników środkami farmakologicznymi.

Hirsutyzm

nadmierne owłosienie u kobiet, głównie na twarzy, tułowiu i kończynach, wynikające z nadmiaru wydzielania lub zażywania hormonów męskich, nadnerczowych lub nadużywania środków anabolicznych.

Histeroskopia diagnostyczna

Pozwala rozpoznać nieprawidłowości kanału szyjki i jamy macicy. Dzięki badaniu możemy określić wielkość, liczbę, umiejscowienie oraz charakter zmian patologicznych błony śluzowej wyściełającej macicę (endometrium). Można zlokalizować nawet bardzo małe polipy, mięśniaki, zrosty oraz guzy nowotworowe. Zabieg jest najczęściej wykonywany w znieczuleniu ogólnym i trwa około pół godziny. Wskazania do badania:

  • krwawienia o nieustalonej przyczynie trudności z zajściem w ciążę lub jej donoszeniem
  • podejrzenie wad w budowie macicy
  • podejrzenie zrostów wewnątrzmacicznych

Histeroskopia zabiegowa i operacyjna

Histeroskopia operacyjna to endoskopowy zabieg operacyjny, dzięki któremu w małoinwazyjny sposób można usunąć z wnętrza macicy polipy, mięśniaki czy przeciąć zrosty wewnątrzmaciczne. Zabieg wykonywany bezpośrednio po histeroskopii diagnostycznej bądź w innym terminie, jeśli konieczne są jakieś dodatkowe badania lub przygotowanie pacjentki. Wykonywany jest w leczeniu nieprawidłowości wykrytych podczas histeroskopii diagnostycznej Wskazania:

  • usuwaniu polipów endometrialnych
  • usuwaniu mięśniaków podśluzówkowych
  • leczeniu obfitych miesiączek lub krwawień macicznych
  • leczeniu łagodnych rozrostów błony śluzowej
  • usuwaniu zrostów wewnątrzmacicznych rzadkich wad macicy

Hormon

substancja produkowana przez gruczoł wydzielania wewnętrznego, która wraz z krwią dociera i oddziałuje na specyficzny organ.

HSC (Hysteroscopy)

zabieg, w czasie którego lekarz używając hysteroskopu (urządzenie światłowodowe) sprawdza stan macicy.

HSG (drożność jajowodów)

To badanie rentgenowskie macicy i jajowodów, polegające na robieniu zdjęć po podaniu kontrastu. Dzięki HSG lekarz może ocenić kształt jamy macicy, stan błony śluzowej macicy, drożność jajowodów oraz ich kształt a także ocenić stan przydatków. HSG umożliwia także wykrycie zmian rozwojowych macicy, polipów, niedorozwoju macicy, guzów lub macicy, niewydolności szyjki macicy, niedrożności jajowodów czy gruźlicy narządu rodnego.

Hyperandrogenizm

nadmierna produkcja androgenów u kobiet. Często powiązana z występowaniem policystycznych jajników (PCOS).

Hyperplazja

zgrubienie endometrium. Prowadzić może do występowania nienormalnych, przedrakowych zmian.

Hyperprolaktynemia

nadmierne wydzielanie przez przysadkę mózgową prolaktyny, która może zahamować produkcję LH i FSH i bezpośrednio zahamować funkcje jajników.

Hypertymulacja

potencjalnie zagrażający życiu efekt uboczny stosowania gonadotropin w celu wywołania superstymulacji jajników. Występuje powiększenie jajników, które produkują dużą ilość komórek jajowych. Poziom hormonów we krwi wzrasta, płyn wysiękowy może gromadzić się w jamie brzusznej i w płucach, pęcherzyki jajnikowe mogą samoistnie pęknąć powodując wewnętrzne krwawienie. Czasami mogą wystąpić zakrzepy krwi. Objawy hyperstymulacji to gwałtowne przybieranie na wadze, powiększenie i ból brzucha. Cykle stymulowane przy użyciu gonadotropin muszą być bardzo ostrożnie monitorowane poprzez badanie poziomu hormonów we krwi i USG.

Hypoestrogeniczny

mający niższy niż normalny poziom estrogenu.

Hypospermatogeneza

niska produkcja plemników.

Hysterektomia

chirurgiczne usunięcie macicy i czasem również szyjki macicznej.

 

I

ICI

inseminacja doszyjkowa.

ICSI

Skrót pochodzi z ang. Intracytoplasmic Sperm Injection. Jest to to zabieg zapłodnienia in vitro, w którym pojedynczy plemnik wstrzykuje się bezpośrednio do wnętrza komórki jajowej za pomocą szklanej „igły”, tzw. mikropipety. Wskazania do zastosowania:

  • mała liczba plemników, bądź ich ruchliwość jest nieprawidłowa
  • pobrano małą liczbę komórek jajowych
  • niepłodność idiopatyczna

Immunoglobuliny

przeciwciała.

Implantacja zarodka

wejście zarodka w kontakt z endometrium macicy. Ustala się ono w kilku etapach: przyczepienie się, zagnieżdżenie, utworzenie łożyska.

Impotencja

niezdolność mężczyzny do osiągnięcia i utrzymania wzwodu (erekcji) oraz do ejakulacji, z powodu problemów natury fizycznej, emocjonalnej lub ich kombinacji.

Inhibin

hormon męski wytwarzany w jądrach regulujący produkcję FSH przez przysadkę mózgową.

Inhibin-B

wydzielany jest przez komórki ziarniste podczas gdy estradiol produkowany jest przez parę innych typów komórek w jajniku. Kobiety mające niski poziom tego hormonu mają mniej efektywne stymulacje do cyklów IVF, niższy współczynnik ciąż oraz wyższy współczynnik spontanicznych poronień niż kobiety o normalnym poziomie tego hormonu.

Inhibin-F

hormon żeński produkowany w jajnikach i regulujący produkcję FSH przez przysadkę mózgową.

In vitro (IVF)

In Vitro, oznacza z łacińskiego -„w, na szkle”- i jest skrótem od In Vitro Fertilisation. Jak sama nazwa wskazuje, ta metoda zapłodnienia, polega na połączeniu komórki jajowej i plemnika w warunkach laboratoryjnych, poza układem rozrodczym, na szkle. Po uzyskaniu przez zarodek odpowiedniego stopnia rozwoju, jest on przenoszony do macicy celem wszczepienia (implantacji) w jej błonę śluzową (endometrium) Wskazania czyli dla kogo.

  • brak lub niedrożność jajowodów
  • endometrioza
  • obniżone parametry nasienia
  • niewydolność jajników
  • niepłodność idiopatyczna

Inseminacja (IUI)

IUI z ang Intrauterineinsemination. Najprostsza, małoinwazyjna metoda wspomagania rozrodu. Polega na wprowadzeniu do jamy macicy odpowiednio spreparowanego, wyselekcjonowanego nasienia partnera. Ma na celu skrócenie dystansu między nasieniem i komórką jajową. Wskazania czyli dla kogo:

  • I/II stopień endometriozy
  • obniżone parametry nasienia
  • zaburzenia ejakulacji
  • wrogość śluzu w stosunku do plemników partnera
  • niepłodność idiopatyczna

IVIg

Wlew dożylny immunoglobin. Podanie dożylnie przeciwciał (immunoglobin) mające na celu uniknięcie komplikacji immunologicznych.

 

J

Jajniki

żeńskie gonady produkujące komórki jajowe i hormony.

Jajowody

część żeńskich dróg rodnych. Parzyste przewody, przez które komórki jajowe wędrują do macicy po uwolnieniu się z jajników. W jajowodzie zwykle odbywa się spotkanie komórki jajowej z plemnikami i tam dochodzi do zapłodnienia.

 

K

Kapacytacja

proces, w czasie którego wędrujące przez żeńskie drogi rodne plemniki nabierają zdolności do wniknięcia do komórki jajowej.

Kariotyp

opis morfologiczny zespołu chromosomów w komórce somatycznej.

Kariotyping

analiza chromosomów, w czasie której komórki badane są w kierunku nieprawidłowości. Badanie kariotypu poronionego płodu może wskazać na przyczynę poronienia, którą w około 50% jest nieprawidłowy kariotyp płodu. Badanie kariotypów kandydatów na rodziców może pomóc w zidentyfikowaniu przyczyny niepłodności.

Kateter

miękki i elastyczny przewód używany w embriologii do transferu zarodków do jamy macicy. Podobny kateter używany jest również do wprowadzenia przygotowanego w laboratorium nasienia do jamy macicy podczas zabiegu inseminacji.

Komórka jajowa (ovum, oocyt)

żeńska komórka rozrodcza.

Komórki Leydiga

komórki jądra, które stymulowane przez LH z przysadki mózgowej produkują hormon męski – testosteron.

Kontrolowana hypertymulacja jajników

Controlled Ovarian Hyperstimulation (COH) – użycie leków do stymulowania wzrostu wielu pęcherzyków zawierających komórki jajowe.

Kriokonserwacja zarodków

Zarodki które nie są podane do macicy, a rokują dalszy właściwy rozwój, poddawane są procesowi kriokonserwacji w ciekłym azocie i pozostają tam do późniejszego wykorzystania. Dzięki zamrożeniu zarodków, Para starająca się po raz kolejny o ciąże nie przechodzi całej procedury przygotowania do IVF, czyli stymulacji hormonalnej oraz punkcji jajników.

Kriotransfer

Para która po raz kolejny będzie starać się o ciąże może skorzystać z zarodków poddanych kriokonserwacji. W dniu zabiegu (kriotransferu), bądź dzień wcześniej, zarodek bądź zarodki są stopniowo ocieplane do temperatury jaka panuje w macicy kobiety. Kriotransfer jest przeprowadzany w naturalnym cyklu owulacyjnym bądź bezowulacyjnym gdzie odpowiednią grubość endometrium (śluzu potrzebnego do zagnieżdżenia się zarodka) uzyskuje się podając leki zawierające estrogen.

 

L

Laparoskopia

Jedna z małoinwazyjnych technik chirurgicznych stosowana w celach wykonania zabiegów diagnostycznych lub leczniczych w obrębie jamy brzusznej; podstawowym narzędziem wykorzystywanym w tej technice jest laparoskop – urządzenie optyczne, które umożliwia obserwowanie jamy brzusznej od wewnątrz i przesyłanie tego obrazu na monitor. Laparoskop i inne narzędzia używane w trakcie tego zabiegi wprowadzane są do jamy brzusznej przez niewielkie nacięcie w powłokach brzucha.

Laparotomia

operacyjne otwarcie jamy brzusznej.

LH

hormon przysadki mózgowej stymulujący gonady. U mężczyzny jest konieczny do produkcji plemników (spermatogenezy) i do produkcji testosteronu. U kobiety LH jest niezbędny do produkcji estrogenu. Kiedy poziom estrogenu osiąga krytyczny szczyt, wtedy przysadka uwalnia dużą ilość LH (wyrzut przedowulacyjny LH), który powoduje owulację.

 

M

Macica

narząd rozrodczy żeński, położony w jamie miednicy, o kształcie spłaszczonej, do przodu ku tyłowi, gruszki. Jest miejscem rozwoju płodu w okresie ciąży.

Macica dwurożna

wrodzone zniekształcenie macicy gdzie w jej górnej części jest ona rozdwojona.

MAR test

Test ten służy wykrywaniu w nasieniu obecności przeciwciał przeciwplemnikowych, które powodują zlepianie się plemników. Takie zjawisko prowadzi do zmniejszenia ich żywotności i ruchliwości oraz osłabia zdolność przechodzenia przez śluz szyjkowy, a przez to utrudnia lub nawet uniemożliwia proces zapłodnienia. Test MAR polega na pobraniu próbki nasienia, a następnie dodaniu do niego specjalnych odczynników. Jeżeli w nasieniu występują przeciwciała przeciwplemnikowe, to dochodzi do połączenia plemników z kuleczkami i w zależności od tego, jaki procent z nich połączy się ze sobą, taki jest wynik końcowy badania. Należy zaznaczyć, że test tego typu można przeprowadzać jedynie wtedy, kiedy plemniki wykazują jakikolwiek ruch.

Mejoza

typ podziału komórkowego, w wyniku którego z diploidalnych komórek macierzystych powstają haploidalne gamety (komórki jajowe lub plemniki).

MESA

mikrochirurgiczne pobranie plemników z najądrza w celu użycia ich do zabiegu ICSI.

Mitoza

typ podziału komórkowego. Dotyczy komórek somatycznych. Morfologia nasienia, mikroskopowa ocena budowy plemników w badanym nasieniu

Monitorowanie cyklu

To obserwacja cyklu miesięcznego kobiety. Lekarz kontroluje dojrzewanie pęcherzyków Graafa, oraz obserwuje wzrost endometrium. Celem obserwacji jest wyznaczenie najbardziej korzystnego z punktu widzenia zapłodnienia, okresu współżycia. Wzrost i dojrzewanie pęcherzyków może być stymulowany (tzw. indukcja owulacji). Każdy schemat przyjmowania leków jest dobierany indywidualnie do potrzeb pacjentki.

Morula

stadium rozwoju zarodkowego poprzedzający blastocystę. Czwarty dzień rozwoju zarodka.

Mozaicyzm

występowanie u osobnika więcej niż jednej linii genetycznej. Dla przykładu zamiast posiadać 46XX chromosomów we wszystkich komórkach somatycznych, osobnik posiada kombinację komórek 46XX i 45X (zobacz również Zespół Klinefeltera i Zespół Turnera).

Mykoplazma

jest to prosta i bardzo złośliwa forma mikroorganizmów, strukturalnie pomiędzy wirusami a bakteriami. Powoduje ronienia oraz prawdopodobnie niepłodność.  

Myomektomia 

operacyjne usunięcie mięśniaków macicy.

 

N

Nacięcie osłonki zarodka przed transferem-AH

Udana implantacja czyli zagnieżdżenie zarodka w błonie śluzowej macicy (endometrium) zależy, między innymi, od sprawnie przebiegającego procesu jego wykluwania się (hatching) z osłonki przejrzystej (zona pellucida – ZP). Umożliwia to bezpośredni kontakt blastocysty (zarodek w stadium rozwoju zdolnym do implantacji) z endometrium. Blastocysta rozpręża się i napiera od wewnątrz na osłonkę, która ulega przerwaniu i umożliwia blastocyście całkowite opuszczenie osłonki. Zjawisko to nazywa się wykluwaniem blastocysty (blastocyst hatching). Czasami nie dochodzi do przerwania osłonki przejrzystej co uniemożliwia interakcję zarodka z endometrium a przez to implantację i rozwój ciąży. Badania naukowe jak również obserwacje kliniczne wykazują, że przyczyn tego stanu rzeczy należy szukać w czynnikach morfologicznych takich jak: ponadprzeciętna grubość osłonki przejrzystej, Assisted hatching jest metodą laboratoryjną, która polega na pocienieniu lub całkowitym przerwaniu ciągłości osłonki przejrzystej otaczającej zarodek. Zabieg ten ułatwia blastocyście „wyklucie się” przez co zwiększa szansę na udaną implantację w błonie śluzowej macicy. Wykonuje się go tuż przed transferem- dotyczy to zarówno zarodków świeżych jak i mrożonych. Ryzyko uszkodzenia zarodka jest bardzo małe. Wskazania do tego zabiegu obejmują:

  • wiek kobiety: powyżej 37-39 roku życia
  • kobiety z podwyższonym poziomem FSH w 1-3 dniu cyklu
  • morfologia zarodka: np. zbyt gruba zewnętrzna osłonka przejrzysta, opóźnione podziały komórkowe lub wysoki odsetek fragmentacji komórkowej
  • w cyklach po wcześniejszych niepowodzeniach leczenia IVF
  • przed kriotransferem

Nadczynność tarczycy

nadprodukcja hormonów tarczycowych przez gruczoł tarczycy. W wyniku zwiększonego metabolizmu estrogen „spala” się zbyt szybko i jego niedobór negatywnie oddziałuje na owulację.

Najądrze

parzysty męski narząd płciowy przylegający do jąder wzdłuż ich tylnego brzegu. W najądrzu przechowywane są plemniki aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości.

Niedoczynność tarczycy

zaburzenia endokrynologiczne, w których tarczyca produkuje zbyt małą ilość hormonów tarczycowych co powoduje u mężczyzn osłabienie popędu płciowego i podniesiony poziom prolaktyny, a u kobiet wzrost poziomu prolaktyny i estrogenu. Wpływa negatywnie na płodność.

Niepłodność idiopatyczna

Niepłodność idiopatyczna to niemożność poczęcia dziecka mimo prawidłowych wyników badań diagnostycznych. Niemniej jednak, pary u których występuję tego typu niepłodność, można skutecznie leczyć i doprowadzić do uzyskania ciąży i urodzenia dziecka.

Niewydolość fazy lutealnej

brak właściwego rozwoju endometrium macicy powodowane brakiem odpowiedniej stymulacji przez progesteron lub gdy endometrium jest niezdolne do wzrostu przy właściwej stymulacji (poziom progesteronu we krwi jest właściwy). Niewydolność fazy lutealnej może zapobiegać implantacji zarodka lub powodować wczesne ronienia.

 

O

Oligomenorrhea

rzadkie, nieregularne lub nieobecne menstruacje.

Oligoowulacje

nieczęsta owulacja, zwykle mniej niż sześć razy w roku.

Oligospermia

mała liczba plemników w nasieniu.

Oocyt

zob. komórka jajowa.

Owulacja, jajeczkowanie

Jeden z elementów cyklu miesiączkowego (efektem owulacji jest uwolnienie komórek jajowych). W trakcie owulacji pęka pęcherzyk Graafa, do jajowodu lub jamy ciała uwalniana jest komórka jajowa oraz następuje wydzielenie hormonu hamującego następną owulację, która u większości odbywa się w regularnych cyklach. U kobiet owulacja występuje co ok. 28 dni, mniej więcej między 13. a 15. dniem przed wystąpieniem krwawienia. Niepoprawnym jest stwierdzenie, że jajeczkowanie ma miejsce w połowie cyklu, ponieważ długości jego trwania są zróżnicowane. Najczęściej do owulacji dochodzi na 14 dni przed krwawieniem. Owulacja u kobiet jest zależna od tzw. osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Podwzgórze z przysadką mózgową łączy specjalny system naczyń krwionośnych, umożliwiający transport hormonów w obu kierunkach. Podwzgórze wydziela neurohormon GnRH. Pod jego wpływem przysadka wydziela do krwi dwie gonadotropiny: FSH i LH, których wyrzut stanowi bezpośredni bodziec do wystąpienia jajeczkowania. Owulacja oznacza gotowość komórki jajowej do zapłodnienia.

 

P

PCOS (zespół policystycznych jajników)

Jest złożonym zaburzeniem endokrynologicznym, którego najbardziej charakterystycznym elementem jest dysfunkcja jajników, a w efekcie zaburzenie miesiączkowania (cykle są zazwyczaj długie- powyżej 35. dni i nieregularne lub występuje amenorrhoea -brak miesiączki przez co najmniej 3 miesiące, jeżeli wykluczymy ciążę. Natomiast miesiączki są bardzo obfite), niepłodność, androgenizacja z nadmiernym owłosieniem ciała oraz bardzo często otyłość. Statystyki podają, że dotyczy on 10-15% kobiet w wieku rozrodczym. PCOS jest przyczyną ponad 70% niepłodności i braku owulacji oraz 85% wczesnych poronień. Dlaczego PCOS(zespół policystycznych jajników) może być przyczyną niepłodności? Kobiety chorujące na PCOS (zespół policystycznych jajników) mają zwykle zaburzoną równowagę hormonalną. Za wysoki poziom LH i zachwiane proporcje FSH/LH (hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową) sprawiają, że w jajnikach zwiększa się ilość drobnych, niedojrzałych pęcherzyków Graafa i nie dochodzi do owulacji. W efekcie nie może powstać ciałko żółte i nie wzrasta ilość progesteronu we krwi. Niedobór progesteronu odpowiada za nieregularne miesiączki, a zbyt dużo pęcherzyków, które produkują androgeny – za nadmierne owłosienie. Kolejne pęcherzyki rosną i obumierają, nie uwalniając jajeczek. Jajniki pełne są takich pęcherzyków, które zamieniają się w torbielki, czyli cysty – stąd nazwa zespół policystycznych jajników lub wielotorbielowatość.

PESA

niechirurgiczne pobranie plemników z najądrza.

Pęcherzyk jajnikowy, pęcherzyk Graafa

Pęcherzyk składający się z komórki jajowej (oocytu) oraz komórek go otaczających w korze jajnika. Pęcherzyki jajnikowe dojrzewają w każdym cyklu płciowym, w fazie przedowulacyjnej cyklu. Rozwój pęcherzyka jest pobudzony przez hormon folikulotropowy-FSH, uwalniany przez przysadkę mózgową. Pęknięcie pęcherzyka następuje na skutek działania hormonu luteinizującego-LH. Pęknięcie pęcherzyka i uwolnienie komórki jajowej nazywa się owulacją. Z pękniętego pęcherzyka formuje się ciałko żółte. Pęcherzyk jajnikowy dojrzały nazywany jest także pęcherzykiem Graafa. Pęcherzyk Graffa rośnie średnio około 1,5-3 mm na dobę, a jego wymiar w dojrzałej fazie osiąga zazwyczaj wielkość 18-22 mm.

PGD

Przedimplantacyjna diagnostyka genetyczna. PGD jest techniką służącą do identyfikacji defektów genetycznych zarodków wytworzonych podczas zabiegów in vitro lecz zdiagnozowanych jeszcze przed podaniem ich do macicy. Ponieważ do transferu wybierane są zarodki zdrowe, PGD jest alternatywą do obecnie stosowanych ciążowych metod diagnostycznych np. amniocentezy, których częstą konsekwencją są aborcje jeśli wynik badań nie jest pomyślny.

Płód

Istota ludzka w fazie rozwoju prenatalnego (przedurodzeniowego), trwajaćego od 9 tygodnia życia do porodu; można w tym okresie zaobserwować podstawowe organy i narządy.

Płyn pęcherzykowy

płyn wewnątrz pęcherzyka jajnikowego, który osłania i odżywia komórkę jajową. Uwolniony podczas owulacji stymuluje oplatające jajnik wypustki (fimbria) jajowodu, które przechwytują komórkę jajową kierując ją do światła jajowodu.

Polip

narośl lub guz, zwykle niezłośliwy, umiejscowiony na wewnętrznej powierzchni np. ściany macicy.

Polispermia

zjawisko wnikania więcej niż jednego plemnika spośród których tylko jeden łączy się z jądrem.

Posiew nasienia

Wykonuje się w celu ustalenia czy w nasieniu nie rozwijają się bakterie, które mogą powodować proces zapalny w układzie moczowo – płciowym.

Posiew z kanału szyjki

Jest to badanie bakteriologiczne na obecność bakterii w kanale szyjki macicy. Prawidłowo kanał szyjki macicy jest jałowy, nie znajdują się tam żadne drobnoustroje. W niektórych sytuacjach dochodzi do przedostawania się różnych bakterii do środka kanału i może to wywoływać różne konsekwencje. Zwłaszcza sytuacja taka jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Bezobjawowe zakażenia szyjki macicy mogą być przyczyną porodów przedwczesnych.

Prokreacja

Z łąciny procreare –“płodzić”, rozród.

Prolaktyna

Jest hormonem wytwarzanym przez przysadkę mózgową. Wysoki poziom prolaktyny może być odpowiedzialny za bezpłodność. Pierwszym i najczęściej występującym objawem tego zaburzenia jest brak owulacji (może utrudniać pęknięcie pęcherzyka), a w konsekwencji brak pojawienia się miesiączki. Wysoka prolaktyna to najczęstsza, ale i najłatwiejsza do leczenia przyczyna niepłodności.

Przeciwciała (Antybody)

białka produkowane przez komórki plazmatyczne, które mają na celu zwalczać lub atakować obce substancje dostające się do organizmu. Zwykle zapobiegają one infekcjom, jednak gdy atakują plemniki lub płód wtedy powodują niepłodność. Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą być wytwarzane zarówno przez mężczyznę jak i przez kobietę.

Przedwczesna niewydolność jajników

Cykl kobiety polega na dojrzewaniu u uwalnianiu jednej z istniejących już w jajniku komórek jajowych. Kobieta rodzi się z określoną pulą komórek, a ich liczba nigdy nie będzie większa niż w momencie narodzin. Będzie ich natomiast ubywało, aż do momentu kiedy zapas całkowicie się wyczerpie, kobieta wejdzie w stan menopauzy i zakończy swój okres rozrodczy. W większości przypadków okres menopauzy przypada na około 50 rok życia kobiety, jednakże czasami proces ten może zaistnieć już wcześniej. Zanim nastąpi ostateczne wyczerpanie się komórek jajowych mówimy o obniżonej rezerwie jajnikowej. Komórek jajowych jest coraz mniej i są coraz gorszej jakości, rzadko dochodzi do owulacji. Coraz częściej nawet jeśli dojdzie do zapłodnienia, powstały zarodek ma wady genetyczne i nie jest w stanie dalej się rozwijać.

Przekwitanie

ustanie miesiączkowania u kobiet spowodowane zanikiem czynności jajników.

Przysadka mózgowa

stymulowany przez podwzgórze nadrzędny gruczoł wydzielania wewnętrznego, który kontroluje wszystkie funkcje hormonalne w organiźmie.

Punkcja torbieli jajnika

Torbiel przypomina mały balonik wypełniony płynem. Mogą być t złośliwe zmiany charakterze nowotworowym lub łagodny guzek, który po jakimś czasie sam się wchłonie. Najczęstszą przyczyną powstania torbieli są zaburzenia hormonalne. Torbiele jajników mogą powracać. Torbieli jajników zazwyczaj nie leczy się tylko obserwuje. Powinny wchłoną się same w kolejnych cyklach miesiączkowych. Jeśli są bardzo duże i dolegliwości z nim związane są nie do zniesienia stosuje się terapię hormonalną, antybiotykową, przeciwzapalną lub usuwa się torbiele operacyjnie lub laparoskopowo. Punkcja torbieli polega na nakłuciu pod kontrolą obrazu ultrasonograficznego, w celu dalszej diagnostyki.

PZD

jeden ze sposobów Assisted Hatching (AH) polegający na mechanicznym przecięciu osłonki przejrzystej zarodka.

 

R

 

S

Salpingektomia

chirurgiczne usunięcie jajowodu lub jajowodów.

Scratching

(„zadrapania”) błony śluzowej macicy w odpowiedniej fazie cyklu poprzedzającego planowany embriotransfer przeprowadzany u pacjentek zmagających się z problemem nawracających niepowodzeń zagnieżdżania się zarodków. Delikatne „zadrapanie” śluzówki powoduje jej intensywną regenerację, a przemiany w niej zachodzące po tym zabiegu (m.in. pobudzenie immunologiczne) mogą zwiększyć szansę na prawidłowe zagnieżdżenie zarodka.

Seminogram

test laboratoryjny oceniający jakość nasienia.

Stopień czystości pochwy

Służy do oceny czystości pochwy. Polega na mikroskopowym ocenieniu pobranej wydzieliny i określeniu rodzaju występujących w niej mikroorganizmów. W praktyce najczęściej stosuje się skalę sześciostopniową (według Jiroveca-Petera-Maleka) w postaci liczb rzymskich od I do VI, które oznaczają:

  • I i II stopień – stan prawidłowy;
  • III stopień – bakteryjne zapalenie pochwy;
  • IV i V stopień – rzeżączkowe zapalenie pochwy;
  • VI stopień – grzybicze zapalenie pochwy.

Stenoza szyjki macicy

Blokada kanału szyjki macicznej spowodowana wadą wrodzoną lub komplikacjami pooperacyjnymi.

Superowulacja

stymulowane hormonalnie jednoczesne dojrzewanie grupy pęcherzyków jajnikowych.

Sztuczne zapłodnienie

Artificial Insemination (AI). Poprawnie sztuczne unasiennienie – Obejmują grupę technik, których rezultatem jest umieszczenie plemników w pochwie, szyjce macicznej, jamie macicy lub jajowodzie. Poprzez „sztuczne” rozumie się wykonanie tego metodą inna niż stosunek płciowy. Zabieg ten wykonuje się zwykle przy użyciu katetera, po uprzednim oczyszczeniu (płukaniu) nasienia. Sztuczne zapłodnienie ma zastosowanie zarówno przy użyciu nasienia męża/partnera (AIH) jak i dawcy (AID).

Szyjka macicy

jest połączeniem pomiędzy pochwą i macicą. Śluz szyjkowy zatyka kanał szyjki macicznej zapobiegając w ten sposób wniknięciu obcych substancji do macicy. Szyjka maciczna pozostaje zamknięta w czasie ciąży i otwiera się w czasie trwania porodu.

 

T

Test fragmentacji DNA plemników

Fragmentacja DNA plemników znacznie wypływa na zdolność rozrodu. Plemniki z wysoką fragmentacją / stopniem uszkodzeń w DNA są zdolne do zapłodnienia komórek jajowych, lecz rozwój zarodka może ulec zatrzymaniu jeszcze przed jego implantacją. W przypadku implantacji prawdopodobieństwo wczesnego poronienia jest bardzo wysokie. Sprawdzenie stopnia fragmentacji DNA plemników może w wielu przypadkach wyjaśnić nierozpoznaną dotąd przyczynę bezpłodności. Do czynników uszkodzenia (wysokiej fragmentacji) DNA plemników zaliczamy:

  • wysoka temperatura
  • obecność żylaków
  • powrózka
  • palenie tytoniu
  • niezdrowy tryb życia
  • infekcje

Występujący w szyjce macicy śluz jest gęsty, aby skutecznie chronić drogi rodne przed infekcjami. Kiedy dochodzi do owulacji, śluz zmienia swoją konsystencję na bardziej wodnisty, co umożliwia plemnikom podróż do komórki jajowej. Test PCT pozwala ocenić ilość, lepkość i przejrzystość śluzu szyjkowego oraz ruchliwość, przenikalność i ilość plemników. Gdy kobieta zgłosi się do kliniki (max. do 12 godzin po stosunku) pobierana jest próbka śluzu, a następnie poddaję się ją laboratoryjnej analizie, gdzie ocenia się ruchliwość i ilość plemników. Badanie jest bezbolesne i podobne do pobranie wymazu cytologicznego.

Testosteron

męski hormon odpowiedzialny za rozwój drugorzędnych cech płciowych i utrzymanie popędu płciowego. Jest również konieczny do produkcji plemników.

Transfer Blastocysty

podanie rozwijającego się in vitro pięciodniowego zarodka (blastocysty) do jamy macicy w celu ustanowienia ciąży.

Transfer zarodków

Kiedy zarodek osiągnie właściwy etap rozwoju (od czterech do ośmiu komórek) odbywa się transfer zarodka do macicy. Jest to zazwyczaj druga lub trzecia dobra po punkcji (czyli pobrania komórek). W cienkim plastikowym cewniku umieszcza się zarodek i wraz z małą ilością płyny hodowlanego podaje się do macicy. Transfer odbywa się na fotelu ginekologicznym i może odbywać się pod kontrolą USG. Jest bezbolesny i trwa zaledwie parę minut.

 

U

Ureaplazma

rodzaj bakterii podobnej do Mykoplazmy. Może prowadzić do rozwoju infekcji, która powodować może tworzenie się przeciwciał przeciwplemnikowych i stany zapalne endometrium macicy.

Urolog

lekarz specjalista zajmujący się leczeniem chorób przewodów moczowych oraz męskich narządów płciowych.

USG

użycie wysokiej częstotliwości fal dźwiękowych do tworzenia obrazu organów wewnętrznych. Wykorzystywany między innymi do monitorowania wzrostu pęcherzyków jajnikowych, ich punkcji do zabiegu in vitro, transferu zarodków do jamy macicy, badań diagnostycznych narządów rozrodczych oraz wykrywania i monitorowania ciąży.

 

W

Wirówka

urządzenie laboratoryjne, które pozwala na rozdzielenie materiałów posiadających różną gęstość poprzez wprowadzenie ich w ruch obrotowy o dużej prędkości. Używana do oddzielania plemników od plazmy nasienia w procesie przygotowywania nasienia do inseminacji lub zapłodnienia in vitro.

Wirus

patogen zbudowany z kwasu nukleinowego (DNA, RNA) zamkniętego w białkowej otoczce. Nie posiada on budowy komórkowej ani własnych enzymów i dlatego do istnienia i replikacji wymaga przebywania w komórkach żywego organizmu. Wirusy wywołują liczne choroby ludzi, zwierząt i roślin.

Wyrzut przedowulacyjny LH

gwałtowne uwolnienie przez przysadkę dużej ilości LH powodujące owulację (zwykle w ciągu 24-36 godzin).

Włókniak (mięśniak)

niezłośliwy guz warstwy mięśniowej i tkanki łącznej macicy.

 

Z

Zakażenie

wtargnięcie do organizmu czynników chorobotwórczych (bakterie, wirusy) w sprzyjających dla nich warunkach mogą się one namnażać powodując wystąpienie objawów chorobowych.

Zapalenie

uporządkowany proces rozwijający się w tkance naczyniowej pod wpływem czynnika uszkadzającego (uraz, infekcja), który powoduje opuchnięcie, zaczerwienienie, podniesiona temperatura, ból oraz upośledzenie czynności.

Zapłodnienie homologiczne (wewnątrz małżeńskie)

polega na połączeniu gamet pochodzących od małżonków.

Zapłodnienie heterologiczne (pozamałżeńskie)

Polega na połączeniu gamet pobranych przynajmnie od jednego dawcy innego niż małżonek

Zapłodnienie pozaustrojowe

Dochodzi do niego poza ustrojem (ciałem) kobiety

Zarodek

pierwszy etap rozwoju organizmu ludzkiego, powstałego w wyniku procesu zapłodnienia.

Zespół Ashermana (Asherman’s Syndrome)

Warunki, w których ściany macicy przylegają i zrastają się ze sobą. Zwykle spowodowane stanem zapalnym macicy.

Zespół hiperstymulacji

Wystąpienie tego powikłania wiąże się z nadmierną odpowiedzią jajników na leki. W trakcie przygotowań do zabiegu in vitro, pacjentka otrzymuje leki (m.in. gonadotropin), które mają na celu uzyskanie w jednym cyklu wielu dużych pęcherzyków z których uwalnia się podczas owulacji komórka jajowa.

O zespole hiperstymulacji jajników można mówić, gdy w wyniku terapii produkcja jajeczek jest większa od spodziewanej: pęcherzyków jest bardzo dużo (nawet ok. 20-30, przy czym prawidłowa liczba to 5-10), każdy produkuje hormony, a jajniki powiększają się do nienaturalnych rozmiarów (nawet 12 cm).

Zespół Cushinga

zespół objawów chorobowych związanych z nadprodukcją wydzieliny gruczołów nadnerczy. Dotknięty osobnik cierpi na nadciśnienie i zatrzymywanie wody w organizmie oraz występują u niego inne objawy. Równoczesne podniesienie się poziomu androgenów nadnerczowych będzie hamowało wydzielanie LH i FSH i w rezultacie niską produkcję plemników lub zaburzenia owulacji. U kobiet rozwinąć się mogą męskie drugorzędowe cechy płciowe, włączając w to nadmierne owłosienie.

Zespół Kallmana

wrodzona niewydolność podwzgórza objawiająca się między innymi niezdolnością organizmu do zakończenia dojrzewania płciowego.

Zespół Klinefeltera

wada genetyczna charakteryzująca się występowaniem jednego Y (męski) i dwóch X (żeńskie) chromosomów lub mozaicyzmem (kombinacja 46XY i 47XX).

Zespół policystycznych jajników

schorzenie występujące u kobiet, które nie owulują, charakteryzujące się wzmożoną produkcją androgenów (męskie hormony płciowe) i obecnością cyst w jajnikach. Jakkolwiek zespół policystycznych jajników może nie wywoływać zewnętrznych objawów, to często występuje przybieranie na wadze, trądzik i nadmierne owłosienie.

Zespół Sheehana

powikłanie ciąży spowodowane dużą utratą krwi w czasie porodu. Niedokrwiona przysadka mózgowa obumiera i przestaje funkcjonować.

Zespół Turnera

najczęściej spotykany defekt genetyczny mający wpływ na kobiece problemy z płodnością. Jajniki nie rozwijają się i jawią się jako nikłe nitki atroficznej tkanki jajnikowej. Badaniem kariotypu stwierdza się, że kobieta posiada tylko jeden chromoson X zamiast dwóch lub mozaicyzm (46XX i 45X).

ZIFT

jedna z technik wspomaganego rozrodu polegająca na dokonaniu zapłodnienia komórek jajowych in vitro i laparoskopowym transferze uzyskanych zygot bezpośrednio do jajowodu.

Zygota

zapłodniona komórka jajowa przed pierwszym podziałem. Zarodek jednokomórkowy.